Ролік “Хоцімск-турыстычны край” агучвае пяцігадовая дзяўчынка Серафіма з самага ўсходняга раённага цэнтра Беларусі. Прычым расказвае яна пра гісторыю, паданні, адметнасці і цікавосткі Хоцімска па-беларуску.
Фота з адкрытых крыніц
Динамика производства сельскохозяйственной продукции в Хотимском районе практически копирует промышленную ситуацию: взлет на 6,4 и 9,2 %% в 2017 г. и 2020 г. соответственно, а потом: крутое пике до уровня 81,9 % к предыдущему году в 2018; 95,1 % в 2019 г. и 91,7 % в 2021 г. И, опять же, исключение 2020 г. – рост на 5,2 %, а по сути откат до уровня 2015 г. Апофеоз падения по итогам 2022 г – 80,8 % к 2021 г.
В производстве растениеводческой продукции район держался до 2018 г., а потом падение в производстве зерна на 33 %, картофеля в 2017 г. произвели всего лишь 37 % к уровню предыдущего года. В 2022 г. производство зерна (21 289 т.) показало минимум со времени реализации Указа, а урожайность “скатилась” до 21,4 ц/га или на 95 % даже к уровню 2021 г.
К “чести” хотимчан, в зоне ЮВР (юго-восточный регион) есть два района – Климовичский и Костюковичский, которые показали еще более низкую урожайность зерновых – 15,5 и 16,4 ц/га соответственно. Эти “достижения” отбрасывают районы в 1960-е годы прошлого века с их проблемами с химизацией, механизацией и мелиорацией земель.
Особое внимание и непонимание вызывает “любовь” района к производству картофеля – в сельхозорганизациях района в 2022 г. произвели его 157 тонн или 29,3 % к уровню предыдущего года, и при урожайности всего лишь 75 ц/га – ниже урожайность наблюдалась только в 2017 г. (64 ц/га) и в 2020 г. (49 ц/га). Картофель – “убийца” экономики и плодородия пашни в любом районе, а в Хотимском с их супесями тем более.
При всем уважении к льноводам района, показатели урожайности льноволокна, увы, также не на высоте – 4-е место в области из 8 льноводческих районов. Кстати, как и картофель, лен на почву оказывает крайне неблагоприятное влияние.
Возможно, неудачи в растениеводстве в ЮВР можно каким-то образом списать на высокий уровень выщелачивания и инфильтрации питательных элементов (в основном, азота) в подземные горизонты. Но с этим бороться можно квалифицированным руководством, правильными севооборотами и повышенными дозами внесения органических удобрений, что как раз и отсутствует в районе.
Да и в целом инвестиции в растениеводство в районах Кричевской зоны бесперспективны из-за низкого уровня плодородия земель – просто нужно поддерживать достигнутые в прошлые годы результаты. Увы, в Хотимском районе эффективность хозяйствования в последние годы скатилась до низшего предела и, особенно, в животноводстве.
Отметим, что резкое снижение объемов производства животноводческой продукции также начались после вступления в силу Указа по развитию ЮВР. За последние 7 лет поголовье крупного рогатого скота уменьшилось почти на 3 тыс. голов, коров – на 300 голов. Реализация скота на убой снизилась на 1 200 тонн (на 42 %), производство молока “упало” на 10 600 тонн или на 43 %.
По удою молока на 1 корову за год район скатился со 102 на 114 место в республике из 118 районов. Казалось бы, хуже некуда, но все антирекорды побил январь 2023 г. Мяса в районе нарастили 30 тонн или в 5,6 раза меньше прошлогоднего уровня. Молока надоили 82,1 %, а удой на 1 корову составил 84,6 % к январю 2022 г.
Перспективу в животноводстве явно подрывает нехватка кормов (75,8 % к уровню предыдущего года), в том числе и концентратов – меньше осталось на начало года на 70 %.
Одно радует, что на фоне тотального падения уровня производства реальная зарплата выросла в январе на 0,3 %.
В 2023 г. в Хотимске будут проводиться областные “Дожинки” и район должен показать все лучшее, на что способна его экономика и руководители. Можно сделать акцент на возросший объем инвестиций в 2022 г. (105,2 %), с другой стороны строительно-монтажные работы “пострадали” на 21,6 %.
Да и жилья в прошлом году ввели в эксплуатацию на 77,5 % к уровню 2021 г., а если учесть, что и в 2021 г. в сравнении с 2020 г. ввод жилья составил всего лишь 52,8 %, становится еще более грустно. Печальный фон хотимской экономики завершает снижение реальной зарплаты за 2022 г. на 3,7 % по отношению с предыдущим годом.
Поднять район за счет промышленности весьма проблематично: льнозавод и так (слава Богу) работает в три смены, хлебозавод лишнюю продукцию выпускать не будет – себе дороже. Производство трепела с их оригинальными схемами реализации до дожинок правоохранительные органы, пожалуй, трогать не будут – с этим точно успеется (слишком все сладко для перекупа, а потому и бдительность страдает).
Мала надежда и на частный сектор: фермерские хозяйства не рвутся в расширение своей деятельности, а из переработки активничали только деревопереработчики. Как оказалось, контрабандисты и два частника с пилорамами практически вырезали весь деловой лес в районе. Дошло до абсурда: житель Хотимска, осуществляющий предпринимательскую деятельность по переработке леса на территории РФ, вместе с работниками Батаевского лесничества Костюковичского лесхоза совершали хищение деловой древесины. Впрочем, подобное явление зафиксировано прокуратурой и в соседних районах.
Что можно посоветовать хотимскому истеблишменту: в ближайшее время исправить ситуацию можно только за счет агросектора района. Заметим, что в растениеводстве максимальные показатели производства (а параллельно и в животноводстве) сельскохозяйственной продукции получены в 2017 и 2020 гг., но как раз в это время вносились максимальные дозы органических и минеральных удобрений.
Уж для одного района несколько “лишних” сотен тонн минералки можно найти из запасов области, а с органикой можно и самим разобраться. Расширить посевы рапса и уже в этом году немного поправить финансы сельхозорганизаций. На перспективу: севооборот, насыщенный бобово-злаковыми многолетними травами, оптимальные площади под кукурузу и овощи, разобраться с необходимостью выращивания картофеля. Избегать монокультуру, ввести в практику пожнивные культуры, в том числе и сидераты.
А в животноводстве еще проще: бывать на фермах руководству хозяйств и района и уже этот шаг в сторону производства резко увеличит надои и качество реализуемого молока (только половина идет сортом “экстра”); разобраться с выходом телят на 100 коров – по итогам года немного больше 50 %, а это один из худших показателей в республике. Обратить внимание на сохранность стада. Вовремя принятые меры позволят к дожинкам кардинально поправить дела в производстве всех видов продукции, а районному начальству не ударить лицом в грязь.
Фото из открытых источников
Хотимск – самый восточный район Беларуси, и почти самый малый по площади: в Могилевской области меньше только Кричевский и Дрибинский районы. Численность населения тоже невелика – около 10 000 человек (меньше только в Дрибинском и Краснопольском районах). Такая же картина с плотностью населения – 12 человек на 1 км2, еще меньше в Славгородском (10), Глусском (9), Кличевском (8) и Краснопольском (7) районах. Хотимский район ежегодно по разным причинам теряет в среднем 300 человек – один небольшой колхоз. И так низкий демографический потенциал продолжает ухудшаться.
Хотимск расположен на окраине области: железнодорожное сообщение отсутствует, а по автомобильным дорогам до Могилева более 200 км, до Минска – 400. С восточной стороны он граничит с российской нищетой и оригинальными схемами выживания (контрабанда промышленных товаров и продуктов питания с белорусской территории, а также лес, металлолом), что, кстати, позволяет обогащаться и белорусской нелегально работающей публике.
Местные люди трудолюбивы, но богатством не разбалованы – такие выживут при любой власти и уровне достатка. Еще одна особенность Хотимского района – последствия аварии на Чернобыльской атомной станции обошли его стороной. Тем не менее, показатели естественной убыли населения в Хотимском районе намного хуже, чем в соседних Костюковичском и Климовичском, а также в Краснопольском и Славгородском районах. Хуже и показатели социально-экономического развития его территории.
Наличие в Хотимске в парке аттракционов единственного в Могилевской области колеса обозрения (копия расположенного в Минске в парке им. Горького) напрашивается на сравнение с Парижем с его Эйфелевой башней и Лувром. Жители Хотимска к достопримечательности привыкли, а вот гостям района в диковинку – многие из них изначально (до посещения поселка) не верили в цивилизацию на краю области.
Кстати, в начале 2010-х гг. именно в Хотимске велись съемки фильма “Чернобыль” – колесо обозрения было также копией расположенного в г .Припяти, навечно закрытого по причине аварии на ЧАЭС.
Еще в большей степени удивляет гостей Свято-Троицкая церковь, построенная в 1861 г. в честь отмены крепостного права и представляет собой уменьшенную в 10 раз копию Московского храма Христа Спасителя. Кстати, к ее реставрации в начале 1990-х годов был причастен уроженец Борисова Анатолий Чубайс.
Еще одна достопримечательность Хотимского района имеет хозяйственный статус – это Хотимский льнозавод. Построенный еще в 1932 г., он неустанно выдает продукцию до сих пор, и даже в настоящее время завод работает в три смены. Там относительно высокая зарплата, там занятость, там уверенность в будущем.
В районе определенную привлекательность имеют хлебозавод, частное предприятие по добыче и расфасовке трепела, трудовые места в госучреждениях. Увы, этого недостаточно для обеспечения радостного проживания на территории района – численность населения с 1996 г. уменьшилось на 7 800 человек или на 44 %.
А это уже провал государственной политике на территории конкретного района при которой население предпочитает умирать вдали от малой родины. Кстати, и рожать тоже. И это несмотря на действие Указа № 235 от 08.06.2015 г. “О социально-экономическом развитии Юго-восточного региона Могилевской области”, по которому 7 районов Могилевщины (среди них и Хотимский) уже получили более миллиарда рублей инвестиций.
Экономической пустыней называют территорию, которой присущи упадок деловой активности, сокращение уровня производства, демографическая депопуляция, снижение занятости населения и уровня его жизни. Все эти признаки в социально-экономическом развитии Хотимского района не только присутствуют, но и имеют тенденцию нарастающего свойства.
Как ни странно, именно с введением в действие Указа № 235 дела в Хотимском районе заметно ухудшились – то ли так и не смогли реализовать возможности (само с неба упадет), то ли несерьезно отнеслись к проработке инвестпроектов, но в Хотимском аграрном районе сильно пострадала в целом экономика, в частности, и сельское хозяйство.
В целом с 2015 по 2022 гг. число занятых в районе сократилось на 700 чел. – с 4 600 до 3 900 или на 15,7 %. Особенно катастрофичная ситуация создалась в 2020 г., когда соотношение принятых и уволенных работников составило 83,8 %, хуже тогда сработал в области только Круглянский район – 81,9 %.
За все годы реализации Указа зарплата в районе колебалась в пределах 18-20 места по области, постоянно “обгоняя” только Мстиславский район. Индекс промышленного производства от государственной помощи немного приподнялся в 2015-2016 гг., а потом вошел в крутое пике с минимумом к уровню предыдущего года в 2020 г. – 87,5 %.
На руинах прошлых лет показатели 2021 г. (114,6 %) в промышленности особого восторга не вызвали в виду безосновательности в закреплении тенденции.
Тотальный же провал в экономике района спровоцировало падение уровня производства в сельском хозяйстве района.
(продолжение следует)
Фото: “Шлях Кастрычніка”
На правядзення свята аграрыяў на 2023 год закладзены адпаведныя бюджэтныя сродкі раёна. У планах па падрыхтоўцы “Дажынак” – капітальна адрамантаваць цэнтральную раённую бальніцу і набыць для яе сучаснае медыцынскае абсталяванне. А таксама, зрабіць бягучы рамонт жыллёвага фонда, устаноў адукацыі райцэнтра, добраўпарадкаваць яго тэрыторыю, прывесці ў належны стан вулічна-дарожную сетку, рэканструяваць будынкі раённага цэнтра культуры “Мір”, спартовага комплекса, гарадскога стадыёна.
Акрамя таго, чыноўнік распавёў аб распрацоўцы праектна-каштарыснай дакументацыі на будаўніцтва ў 2024 годзе новай кацельні.
Наша даведка. Дажынкі (Прачыстая, Успенне, Багародзіца, Першая Прачыстая, Вялікая Прачыстая, Аспажа, Гаспажа, Спажа, Вялікая Спажа, Зялёная, Зельная, Спленне, Талака) – гэта не толькі старажытнае свята сканчэння жніва, якое на Беларусі вядома па хроніках з ХІІ стагоддзя, але і з 1996 года дзяржаўны штогадовы “фестываль-кірмаш працаўнікоў вёскі”.
У 1996-2014 гадах “Дажынкі” мелі рэспубліканскі фармат (у 1999 годзе не праводзіліся з-за дрэннага ўраджаю; у 2000 годзе праводзіліся ў Шклове, у 2006 – у Бабруйску, у 2012 – у Горках). З 2015 года праводзяцца ў рэгіянальным фармаце – у адным з населеных пунктаў кожнай вобласці. У 2022 годзе абласныя “Дажынскі” прымаў Слаўгарад.
Як паведамілі ў Міністэрстве надзвычайных спраў, у першыя дні новага года ў Магілёўскай вобласці былі падтоплены два нізкаводныя масты ў Мсціслаўскім і Чавускім раёнах і чатыры ўчасткі дарог у Слаўгарадскім, Касцюковіцкім, Круглянскім і Хоцімскім раёнах.
У Круглянскім раёне падтапленне ўчастка дарогі адбылося паміж вёскамі Грыбіна і Аляксандрава – паведамлялі mogilev.media.
У выніку павышэння ўзроўня вады ў рацэ Проня адбылося падтапленне ўчастка аўтамабільнай дарогі паміж вёскамі Ляцягі і Улукі Слаўгарадскага раёна, а таксама падтапленне нізкаводнага аўтамабільнага маста і ўчастка аўтамабільнай дарогі каля вёскі Скварск Чавускага раёна.
У ведамстве адзначаецца, што пры павышэнні ўзроўня вады пад’езд да вёсак Вярбоўка, Пухнова, Дзедня Чавускага раёна будзе ажыццяўляцца па аб’яздной дарозе праз вёску Пуцькі.
Падтапленне ўчастка грунтовай дарогі адбылося і каля аграгарадка Баханы Хоцімскага раёна па прычыне павышэння ўзроўню вады ў р.Бесядзь. Працягласць участка падтаплення складае дзесяць метраў, пагэтаму праезд паміж вёскамі Баханы, Юзэфаўка і Дуброўка не парушаны. Праезд транспарта магчымы, жыццезабеспячэнне насельніцтва не парушана.
Фота: mogilevnews.by
Заняпад невялікіх гарадоў і раённых цэнтраў на Магілёўшыне адбываецца павольна, але дастаткова даўно і няўхільна. Так, у самым усходнім раённым цэнтры Беларусі Хоцімску за апошніх 15 год назіраецца вялікае скарачэнне колькасці насельніцтва. Калі ў 2007 годзе жыхароў мястэчка было больш за 7200 чалавек, то ўжо праз пяць год насельніцтва Хоцімска складала амаль 6800 чалавек.
Тэндэнцыя скарачэння насельніцтва мястэчка працягвалася і ў наступныя дзесяць год. На сённяшні дзень колькасць жыхароў раённага цэнтра ацэньваецца ў 6200 чалавек. Такім чынам, за апошнія 15 год насельніцтва невялікага мястэчка Хоцімск скарацілася на цэлую тысячу чалавек – а гэта больш за 13,8%. Такая з’ява вельмі небяспечная для гарадка, які паступова губляе маладое і актыўнае насельніцтва, а разам з ім надзею на будучае развіццё.
У самым усходнім на Беларусі раённым цэнтры Хоцімску навагоднія мерапрыемствы пачнуцца 9 снежня. Урачыстае запальванне галоўнай гарадской ёлкі адбудзецца на пешаходнай частцы вуліцы Ленінскай, каля раённага Цэнтра культуры – распавяла начальнік ідэалагічнай работы, культуры і па справах моладзі Хоцімскага райвыканкама Аляксандр Цішчанка рэсурсу hotimsk.by.
– У запаленні галоўнай ёлкі прымуць удзел тры розных Дзеда Мароза і Снягуркі, а таксама іх світа. Гараджанам і гасцям будзе прадстаўлена і музычная праграма, падчас якой навагоднія персанажы будуць вадзіць карагоды і фатаграфавацца з дзецьмі.
Сустрэча Новага года ў Хоцімску працягнецца штодзённымі вячэрнімі тэатралізаванымі праграмамі з 17.00 да 19.00. Праграма вячэрніх мерапрыемстваў дастаткова насычаная і стракатая. А колькасць запланаваных навагоднія мерапрыемстваў у раёне – 72.
З 18 па 23 снежня, з 25 па 30 снежня пройдзе кінамарафон навагодніх фільмаў і мультфільмаў пад адкрытым небам “Навагодняя перамотка”. З 21 па 25 снежня будзе арганізавана работа сядзібы Дзеда Мароза “У гасцях у Дзядулі”.
У зале Цэнтра культуры адбудзецца спецпаказ мастацкага фільма “Іронія лёсу ў Галівудзе” з элементамі забаўляльнай праграмы для моладзі раёна. Для дзяцей на галоўнай гарадской сцэне пройдзе гульнявая праграма “Вакол ёлкі”, у раённым Цэнтры культуры – дзіцячы навагодні спектакль “Краіна казак” народнага тэатральнага калектыву “Прамень”, у школах раёна пройдуць выязныя праграмы-віншаванні “Цік-ток”.
30 снежня для жыхароў раёна будуць арганізаваны выязныя віншаванні на дом Дзеда Мароза і Снягуркі “Чароўны час”, а 1 студзеня каля галоўнай ёлкі пройдзе навагодняя танцавальная праграма з элементамі караоке “Танчы і весяліся”.
Новаўвядзеннямі гэтага года стануць: адкрыццё навагодняй гасцінай “У гасцях у казкі” (цэнтральная раённая бібліятэка), у якой казачныя персанажы Снежная каралева, Кай і Герда правядуць віктарыны па казках і мультфільмах, адбудуцца інтэлектуальныя гульні, тэатралізаваны паказ.
На базе гісторыка-краязнаўчага музея адкрыецца “Школа чараўніцтва”, дзе дзяцей чакае праграма ў выглядзе квэста, напоўненая традыцыйнымі беларускімі забавамі, этнаграфічнымі замалёўкамі.
У Доме рамёстваў адкрыецца “Майстэрня Дзеда Мароза”, дзе дзеці навучацца вырабляць навагоднюю атрыбутыку: гірлянды, хлапушкі, цацкі, там таксама пройдуць майстар-класы народных умельцаў, чаяванне ля самавара з традыцыйнымі беларускімі пачастункамі.
Тым часам на прылаўках крам ужо пачалі з’яўляцца ёлачныя ўпрыгожанні, галоўны сімвал наступнага года – трус.
Нагадаем, што жыхары Хоцімска першымі сярод насельнікаў краіны сустракаюць дзень, першымі сустрэнуць і Новы год. Дзень ў Хоцімску пачынаецца на 8¼ хвіліны раней, чым у Магілёве і на 38 хвілін раней, чым ў Брэсце.
Пад Хоцімскам затрымалі аднаго са злодзеяў, 35-гадовага жыхара Клімавіч.
13 кастрычніка 2022 года супрацоўнікі Хоцімскага РАУС, пасярод ночы знайшлі двух кароў паблізу вёскі Арлоўка Хоцімскага раёна, недалёка ад Дзяржаўнай граніцы Рэспублікі Беларусь з Расійскай Федэрацыяй. Адна з жывёл мела ідэнтыфікацыйную бірку КСУП “Прагрэс” Чэрыкаўскага раёна – паведамляюць “Магілёўскія ведамасці”. Недалёка ад жывёл знаходзіліся два аўтамабілі, вадзіцелі якіх уцяклі з месца здарэння
Падчас аператыўна-вышуковых мерапрыемстваў было ўстаноўлена, што ў ноч з 12 на 13 кастрычніка 35-гадовы жыхар Клімавіч сумесна з іншымі асобамі выкраў з тэрыторыі таварнай фермы ў вёсцы Баравая Чэрыкаўскага раёна двух кароў. Падазроны з саўдзельнікамі планаваў пераправіць іх на тэрыторыю Расіі для далейшага продажу мясаперапрацоўчым арганізацыям. Нанесены прадпрыемству ўрон у такім выпадку склаў бы больш за 2,1 тысячы рублёў.
Узбуджана крымінальная справа за крадзёж, падазраваны арыштаваны.
Зніжэнне рэальных заробкаў у Беларусі назіраецца з сёлетняга сакавіка. Пры гэтым у краіне ёсць раёны, дзе гэта зніжэнне найбольш дынамічнае, піша рэсурс Banki24.by.
Паводле яго, у Магілёўскай вобласці рэальны заробак у ліпені найбольш упаў у Хоцімскім, Магілёўскім і Касцюковіцкім раёнах. У Хоцімскім раёне ён знізіўся да аналагічнага перыяду 2021 году на 11,7%, у Магілёўскім – на 10,3%, у Касцюковіцкім – на 9,1%.
Падобная дынаміка назіраецца ў суседняй Віцебскай вобласці. Тут рэальны заробак у ліпені больш за ўсё ўпаў у Расонскім, Талачынскім і Докшыцкім раёнах. У Расонскім раёне ён знізіўся на 10,2%, у Талачынскім – на 9,3%, у Докшыцкім – на 8,5%.
Banki24.by адзначае, што рэальная зарплата за сакавік па краіне ўпала да супастаўнага месяца 2021 году на 0, 7%, за красавік – на 4, 5%, за май – на 5, 7%, за чэрвень – на 4, 2%, за ліпень – на 5,9 працэнта.
Такім чынам, канстатуе выданне, працэс зніжэння рэальных заробкаў у Беларусі доўжыцца ўжо 5 месяцаў. За гэты час рэальныя заробкі не раслі да аналагічнага леташняга перыяду ні ў адной вобласці. Таксама змяншэнне рэальнага заробку паказваў і Мінск.
Рэальная заработная плата – гэта колькасць тавараў і паслуг, якую можна набыць на намінальную заработную плату; па сутнасці гэта пакупніцкая здольнасць намінальнай заработнай платы.
Намінальная зарплата – гэта канкрэтная грашовая сума, якую атрымлівае работнік.
У Хоцімскім раёне двое працаўнікоў сельгаспрадпрыемства накралі больш за 1 тону камбікорму. Цягалі яго на свае падворкі некалькі месяцаў.
Выкрылі жыхароў вёскі Бярозкі падчас міліцэйскага рэйду. 53-гадовая яе жыхарка ў хляўку назапасіла дзяржаўнага камбікорму амаль 760 кілаграмаў. Супраць вяскоўкі распачатая крымінальная справа.
Яе 35-гадовы зямляк не змог утаіць ад міліцыі 300 кілаграмаў камбікорму. Распачатая праверка, па выніках якой ўчынку вяскоўца дадуць прававую ацэнку.
Скрадзенае, піша тэлеграм-канал «Милиция Могилевщины» вернутае гаспадарцы.
Цяпер найбольш, калі сыходзіць са звестак міліцыі, крадуць на вёсках фарбаваную салярку, прызначаную для запраўкі сельгастэхнікі.
Днямі 840 літраў такога паліва выявіў міліцэйскі рэйд у жыхаркі Магілёўскага раёну. Магілёў.media падлічыў, што літраж нацяганай вяскоўкай саляркі складае 64% ад усяго аб’ёму накрадзенага паліва з пачатку месяца ў рэгіёне.
Праваахоўнікі высвятляе, дзе жанчына набрала столькі фарбаванага паліва.
З дапамогаю афарбоўкі паліва змагаюцца з махінацыямі і крадзяжамі не толькі ў Беларусі, пісаў раней Магілёў.media.
У Бельгіі, напрыклад, паліва, прызначанае для фермерскіх гаспадарак, каштуе ў чатыры разы танней, чым звычайнае на запраўках. Такое паліва фарбуецца ў чырвоны колер (у нас – у зялёны), а для праверкі выкарыстоўваюцца адмысловыя рэактывы, якія паліцыя падносіць да выхлапной трубы. Штраф за выкарыстанне чырвонага паліва чакае нават самаго фермера, калі ён заправіць такой саляркай свой асабісты аўтамабіль.
