1695 года. Віцебскі летапіс паведамляе пра незвычайныя метэаралагічныя з’явы.
У ім чытаем запіс, які тычыцца Усходняй Беларусі: “У год 1695. Месяца мая, 26 дня … выпаў па калена снег і ляжаў 3 дні”.
Халодным былі ўсё XVII і пачатак XVIII стагоддзя – “малы” ледавіковы перыяд, які наступіў у сувязі з вулканічнай дзейнасцю ў Амерыцы. Самымі халоднымі зімы былі ў 1709 і 1710 гадах.
У апошнія гады ў Беларусі майскі снег фіксаваўся 12 мая 2020 года.
1666 год. Сабор праваслаўнай царквы адлучыў раскольнікаў.
Пачаўся царкоўны раскол. Раскольнікі-стараверы сталі ўцякачамі з Маскоўскай дзяржывы і ўтварылі першую сталую групу рускіх на беларускіх землях з дзвюма буйнымі цэнтрамі – вакол Браслава і Відзаў (цяперашні Браслаўскі раён) і вакол Веткі (зараз раённы цэнтр Гомельскай вобласці). Кароль Рэчы Паспалітай Ян III Сабескі ў 1691 годзе дазволіў стараверам свабодна жыць у дзяржаве. У Ветцы хаваўся ад рускіх улад будучы кіраўнік сялянскага паўстання Е. Пугачоў. Рускія войскі рабілі набегі, у тым ліку трагічныя ў 1735 і 1764 гадах, на беларускія землі і адводзілі стараабраднікаў назад. Раскольнікі ў ХVІІІ стагоддзі рассяліліся па тэрыторыі Мінскай губерні.
У Магілёўскай вобласці стараабраднікі жывуць ва ўсходніх раёнах, Бабруйску і ў Кіраўскім раёне. У 1914 годзе ў Беларусі пражывала 100 тыс. стараабраднікаў. Пра жыццё стараабраднікаў распавядаюць экспазіцыі Веткаўскага музея стараабраднікаў і беларускіх традыцый імя Ф. Шклярава.
1829 год. Перамога “Меркурыя” беларуса А. Казарскага.
Падчас Руска-турэцкай вайны 18-ці гарматны брыг “Меркурый” атрымаў перамогу над двума турэцкімі 110- і 74-гарматнымі лінейнымі караблямі ў раёне Басфорскага праліва.
Калі “Меркурый” нечакана сустрэўся з турэцкай эскадрай з 18 караблёў, А. Казарскі (1798-1833), ураджэнец беларускага г. Дуброўна, вырашыў уступіць у бой. Больш за 3 гадзіны 115 маракоў Казарскага бясстрашна біліся з 1200 туркамі – і выйшлі пераможцамі.
Па-майстэрску манеўруючы і не даючы суперніку скарыстацца дзесяціразовай перавагай у артылерыі, брыг “Меркурый” збіў ядрамі сваіх прылад усё ветразнае абсталяванне непрыяцеля і пакінуў яго ў “цалкам бездапаможным выглядзе”.
У азнаменаванне подзвігу ў Севастопалі на марскім бульвары быў усталяваны помнік з надпісам на пастаменце: “Казарскаму. Нашчадству ў прыклад…”.
Знакаміты мастак І. Айвазоўскі напісаў некалькі карцін, прысвечаных гэтаму бою.
1863 год. У баі з расійскімі карнікамі пад Парэччам каля Докшыцаў загінуў Генрых Дмахоўскі (1810-1863).
Беларускі і амерыканскі скульптар, паўстанец (1830-1831 і 1863 гадоў) на беларускіх землях, удзельнік Львоўскага паўстання 1846 года.
У ЗША вядомы як Генры Д. Сандэрс. Па сённяшні дзень упрыгожваюць памяшканне Кангрэсу ЗША ягонай працы бюсты Дж. Вашынгтона, Т. Джэфэрсана, Б. Франкліна, Т. Касцюшкі.
1885 год. У Мінску нарадзіўся Барыс Дабрынін (1885-1951).
Карстазнаўца, геамарфолаг, падарожнік, доктар геаграфічных навук, прафесар Маскоўскага, Тбіліскага і Кіеўскага ўніверсітэта.
Скончыў прагімназію Бабруйска, гімназію Гомеля, Маскоўскі ўніверсітэт. Акрамя выкладання ва ўніверсітэтах, працаваў загадчыкам аддзела Інстытута геаграфіі АН СССР.
Аўтар падручнікаў для геаграфічных факультэтаў універсітэтаў, прац па геаграфіі Дагестана, Маскоўскай вобласці, Еўрапейскай часткі СССР і Каўказа, Заходняй Еўропы.
Памёр 4 верасня 1951 года ў Кіеве. Пахаваны ў Маскве на Ваганькаўскіх могілках.
1910 год. У Берліне нарадзіўся Эдзі (Адольф) Рознер (1910-1976).
Савецкі беларускі джазавы трубач, скрыпач, дырыжор, кампазітар і аранжыроўшчык. Заслужаны артыст БССР (1944).
Жыў і працаваў у Германіі (1910-1933, 1973-1976), Польшчы (1934-1939) і СССР (1939-1972).
Пасля далучэння Беластока да БССР пазнаёміўся з беларускім кіраўніком П. Панамарэнка – гарачым аматарам джаза, і пад яго заступніцтвам узначаліў новы вялікі джаз-аркестр, які неўзабаве атрымаў статус Дзяржаўнага джаза БССР. Аркестр Рознера атрымаў спецыяльны цягнік для гастроляў, які практычна стаў домам для аркестра. Любыя складанасці або праблемы вырашаліся дзякуючы ўмяшанню П. Панамарэнкі.
Улетку 1940 гады аркестр з вялікім поспехам даў канцэрты ў шматлікіх гарадах СССР і прыняў удзел у дэкадзе беларускага мастацтва ў Маскве. У верасні даў канцэрт ў Сочы для І. Сталіна. Сталіну канцэрт спадабаўся.
Біг-бэнд Рознера быў адным з першых савецкіх джазавых аркестраў, які выконваў музыку ў стылі свінг, і сыграў адну з ключавых роляў у засваенні айчыннымі музыкамі гэтага кірунку музыкі.
У 1946 годзе арыштаваны НКУС у Львове разам з жонкай. Прыгавораны да 10 гадоў лагераў і сасланы ў Хабараўскі край, дзе сабраў лагерны аркестр, потым на Калыму. Вызвалены ў 1954 годзе.
Адзін з найбольш папулярных джазавых артыстаў у СССР, чые запісы былі двойчы забаронены. Аўтар джазавых кампазіцый, а таксама танга, вальсаў, песень (на словы Ю. Цэйтліна, М. Пляцкоўскага, В. Маса, М. Чарвінскага, Я. Далматоўскага, У. Харытонава, Л. Кукса, Р. Пажэняна, Б. Дворнага і іншых) і джазавых аранжыровак.
Памёр 8 жніўня 1976 года ў Заходнім Берліне.
1909 год. Нарадзіўся Часлаў Ханяўка (1909-1988).
Беларускі грамадскі дзеяч. Стрыечны брат В. Жук-Грышкевіча.
Скончыў Віленскую беларускую гімназію, Віленскі ўніверсітэт.
У Другую сусветную вайну ў 1939 годзе ў Вільні стаў сузаснавальнікам Беларускай незалежніцкай партыі.
Падчас нямецкай акупацыі дзейнічаў у Беларускім камітэце ў Беластоку і Беларускім камітэце ў Варшаве.
З пачатку 1950-х жыў у ЗША ў Саўт-Рыверы. Актыўна дзейнічаў у беларускім асяроддзі, сузаснавальнік Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку, адзін з кіраўнікоў арганізацыі «Беларуска-амерыканская дапамога».
Памёр 2 ліпеня 1988 года ў Саўт-Рыверы, ЗША.
1926 год. Заснавана беларускае літаратурна-мастацкае згуртаванне “Узвышша”.
Заснавана групай былых сяброў літаб’яднання “Маладняк”. Старшыня – К. Чорны, намеснік – К. Крапіва, сакратар – А.Бабарэка. З магілёўцаў у арганізацыю ўваходзілі В. Шашалевіч, А. Мрый (А. Шашалевіч). Арганізацыя ставіла перад сабой задачы: дасягнуць вяршыні нацыянальнай літаратуры шляхам вучобы i выхавання талентаў, пераадолення эпігонскіх тэндэнцый i стварэння арыгінальнай школы літаратурнага мастацтва праз развіццё высокай культуры мовы, арганічнае спалучэнне рэалістычных традыцый са смелым наватарствам. Праіснавала па снежань 1931 года. Савецкая крытыка 1930-1950-х гадоў адносіла аб’яднанне да варожых сацыялізму арганізацый. Літаратурныя дасягненні “Узвышша” аб’ектыўна ацэнены толькі ў 1950-1960 гадах.
1926 год. Нарадзіўся Ілля Курган (Эйдэльман, 1926-2019).
Беларускі акцёр, дыктар радыё, “беларускі Левітан”, педагог, заслужаны артыст Беларусі, прафесар кафедры сцэнічнай мовы акадэміі мастацтваў і ўніверсітэта культуры.
Большасці беларусаў вядома фраза: “Гаворыць Мiнск. У мiкрафона Iлля Курган”. У эфіры беларускага радыё І. Курган працаваў з 1949 года. Прозвішча “беларускі Левітан” яму даў сам Левітан пасля выпадку, калі Кургану прыйшлоя вясці трансляцыю пасяджэння ЦК замест Левітана, які спазніўся, а потым канстатаваў: “Вам не патрэбен Левітан, ёсць у вас Ілля Курган!”.
1977 год. Памёр Янка Пачопка (1890-1977).
Беларускі паэт, фалькларыст, аграном, публіцыст, свецкі праваслаўны і культурны дзеяч, удзельнік хрысціянскага руху пачатку XX стагоддзя.
Выдаў шэраг кніг сельскагаспадарчай тэматыкі. Выдавец рэлігійнага выдання «Праваслаўны Беларус». У 1939-1958 гадах працаваў аграномам.
Блізкі сябар Язэпа Драздовіча, які рыхтаваў ілюстрацыі да яго кніг, Міхася Машары.
Аўтар перакладаў з рускай мовы ў «Нашай Ніве», вершаў.
1999 год. Памерла Лідзія Ялоўчык (Лісок, 1911-1999).
Беларуская пісьменніца, паэтэса, педагог.
Вучылася ў Оршы, Гродна.
Працавала на Гродзенскім радыёвяшчанні, у лясгасе, настаўнічала ў школах Гродзенскай вобласці.
Аўтар кніг апавяданняў і аповесцей. Пісала пераважна пра мінулае, удзяляючы значную ўвагу жыццю беларускай моладзі ў даваеннай Польшчы і ў час вайны.
Фота з адкрытых крыніц.
tunnel.ru
tunnel.ru
